Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP, ang. COPD) należy do głównych przyczyn przewlekłej chorobowości i umieralności na świecie. Zajmuje 4. miejsce wśród przyczyn zgonów, a jej znaczenie przypuszczalnie będzie rosnąć w miarę starzenia się populacji i ciągłego narażenia na czynniki ryzyka zachorowania.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest częstą chorobą, której można zapobiegać i którą można skutecznie leczyć. Charakteryzuje się trwałym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe, które zwykle postępuje i wiąże się z nasiloną przewlekłą odpowiedzią zapalną dróg oddechowych i płuc na szkodliwe cząstki lub gazy (głównie dym tytoniowy). Do ogólnej ciężkości choroby u poszczególnych pacjentów przyczyniają się zaostrzenia i choroby współistniejące.
przyczyny POChP
U podłoża POChP leży proces zapalny oskrzeli i otaczającego je miąższu płuc, spowodowany wpływem szkodliwych czynników znajdujących się we wdychanym powietrzu.
1/ dym tytoniowy
Najczęstszą przyczyną POChP jest dym tytoniowy. Palenie tytoniu odpowiada za 90% przypadków POChP. Największe ryzyko dla zdrowia wiąże się z paleniem papierosów, ryzyko rozwoju POChP u palaczy cygar i fajki jest większe niż u niepalących, ale mniejsze niż u palaczy papierosów.
Dym tytoniowy albo inne czynniki obecne we wdychanym powietrzu (np. produkty spalania drewna, pyły, opary i substancje drażniące) działają szkodliwie na błonę śluzową wyścielającą oskrzela. Zwiększa się wydzielanie śluzu, przerastają gruczoły produkujące śluz. W błonie śluzowej zwiększa się liczba komórek zapalnych. Komórki te wydzielają substancje uszkadzające tkankę płucną w otoczeniu bardzo drobnych oskrzelików. Prowadzi to do nieodwracalnego zmniejszenia średnicy małych oskrzeli i oskrzelików oraz zniszczenia miąższu płuca (rozedmy) w ich otoczeniu. Zniszczenie miąższu płuc w otoczeniu drobnych oskrzeli sprawia, że łatwiej zapadają się one podczas wydechu.
2/ inne czynniki ryzyka
- płeć. Mężczyźni są częściej narażeni na dym tytoniowy, który stanowi najczęstszy czynnik wywołujący POChP w krajach naszej strefy kulturowej. Częściej są również narażeni na szkodliwe czynniki zawodowe. Dlatego w naszym kraju mężczyźni chorują na POChP częściej niż kobiety. Wyniki niektórych badań wskazują, że kobiety mogą być bardziej wrażliwe na szkodliwy wpływ dymu tytoniowego.
- rozwój płuc. Osoby, które mają mniejsze parametry czynnościowe płuc (mniejszą pojemność płuc), mogą łatwiej zachorować na POChP. Dotyczy to szczytowej – największej – pojemności płuc, którą dana osoba osiąga w młodym wieku. Jeżeli szczytowa pojemność płuc u danej osoby jest mniejsza, to przyśpieszone przez czynniki szkodliwe tempo jej pogarszania szybciej doprowadza do stanu, którym występują objawy POChP.
- ciężkie zakażenia układu oddechowego przebyte w dzieciństwie oraz przebyta gruźlica płuc mogą wpływać na zmniejszoną czynność płuc w wieku dorosłym. Ponadto utrzymująca się kolonizacja bakteryjna oskrzeli może mieć znaczenie w utrzymywaniu się szkodliwego procesu zapalnego.
- niedobór alfa1-antytrypsyny. Alfa1-antytrypsyna to substancja, która hamuje działanie enzymów rozkładających białko (proteolitycznych). Enzymy te są wydzielane między innymi przez neutrofile (granulocyty obojętnochłonne), które znajdują się w naciekach zapalnych w oskrzelach osób chorych na POChP. W tkance płuc osoby zdrowej panuje równowaga pomiędzy enzymami mogącymi rozkładać składniki tkanek a substancjami, które (jak antytrypsyna) hamują ich działanie. Niedobór alfa1-antyprypsyny prowadzi do przewagi enzymów proteolitycznych, stopniowego uszkadzania tkanki śródmiąższowej płuc i rozwoju rozedmy. Niedobór alfa1-antytrypsyny można podejrzewać u osób, u których rozedma płuc rozwinęła się w młodym wieku. Można go potwierdzić oznaczaniem aktywności alfa1-antytrypsyny we krwi oraz za pomocą badań genetycznych.
- narażenia zawodowe: pyły nieorganiczne i organiczne, substancje chemiczne – mogą mieć znaczenie u około 10—15% chorych na POChP.
- zanieczyszczenie powietrza w pomieszczeniach – w naszym regionie dotyczy to starszych osób, które w przeszłości stosowały do ogrzewania i gotowania drewno i węgiel w niedostatecznie sprawnych kuchniach/kominkach.
- zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. Jego znaczenie dla rozwoju POChP jest prawdopodobnie niewielkie w stosunku do innych czynników, ale może wpływać na stan zdrowia osób już chorujących.
objawy POChP
Zwężenie oskrzeli powoduje ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Zmiany ciśnień w klatce piersiowej w czasie oddychania sprawiają, że w większym stopniu ograniczony jest wydech niż wdech. U niektórych chorych prowadzi to do nadmiernego „zalegania” powietrza w płucach, czyli do rozdęcia (hiperinflacji) płuc. Zjawiska te są przyczyną duszności. Chory uświadamia sobie konieczność „włożenia w oddychanie większego wysiłku”.
Kaszel jest zwykle pierwszym objawem POChP. U chorych na POChP ma on charakter przewlekły, występuje dłużej niż przez 3 miesiące w roku, także poza okresem przeziębień i często towarzyszy mu odkrztuszanie plwociny (występujące głównie po napadzie kaszlu).
Często kaszel jest nasilony w godzinach porannych – po obudzeniu chory kaszle przez kilka minut, a ulgę przynosi w końcu odkrztuszenie plwociny – jest to tzw. „poranna toaleta drzewa oskrzelowego”, objaw, który występuje nie tylko u chorych na POChP, ale czasami również u palaczy tytoniu, u których nie rozpoznano choroby.
Niestety, kaszel jest często lekceważony jako objaw i przyjmowany błędnie jako „naturalna konsekwencja palenia”. Tymczasem kaszel to naturalne ostrzeżenie, jakim organizm daje znać „nie zatruwaj mnie więcej, bo już nie daję rady”! Konsekwencje kontynuowania palenia mogą być tragiczne.
Duszność pojawia się w miarę postępu choroby. Początkowo występuje ona zwykle podczas wysiłku – może mieć postać napadu duszności, ale częściej ma charakter podstępny – objawia się stopniowo narastającym ograniczeniem wydolności wysiłkowej. Chory zauważa, że wysiłki, które kilka lat temu nie powodowały problemów (jak np. wyjście po schodach na 1.—2. piętro), obecnie powodują zadyszkę lub nawet konieczność odpoczynku dla nabrania tchu, a jego/jej kondycja fizyczna jest gorsza niż osób w tym samym wieku. Poza okresem zaostrzeń duszność ma najczęściej podobne nasilenie. Dopiero w tej fazie choroby, kiedy wyniki spirometrii są zwykle już wyraźnie nieprawidłowe, większość pacjentów zaczyna szukać pomocy lekarza.
W miarę lat trwania choroby duszność stopniowo postępuje i chory jest w stanie wykonywać coraz mniejszy wysiłek. Nasilenie choroby może być różne – u niektórych pacjentów tolerancja wysiłku utrzymuje się nawet w podeszłym wieku, u innych choroba doprowadza do skrajnej niewydolności oddechowej, kiedy duszność pojawia się przy jakimkolwiek wysiłku (ubieraniu lub rozbieraniu, myciu się itp.) oraz występuje w spoczynku.
Inne objawy POChP: duszności może czasami towarzyszyć świszczący oddech i uczucie ściskania w klatce piersiowej. Objawy te zwykle występują podczas silnych napadów duszności, w cięższych postaciach choroby.
U chorych na bardzo ciężką POChP czasami stwierdza się anoreksję, czyli cechy niedożywienia – utratę masy ciała, szczególnie dotyczącą mięśni.
Niewydolność oddechowa u chorych na bardzo zaawansowaną POChP niekiedy objawia się również sinicą – sinawym zabarwieniem końcówek palców, nosa, płatków uszu i warg. W tym stadium choroby występują czasem cechy niewydolności prawej komory serca, najczęściej obrzęki wokół kostek.
rozpoznanie
Podstawowym badaniem służącym do rozpoznawania i oceny progresji POChP jest spirometria. Pozwala ona ocenić stopień zwężenia (obturacji) dróg oddechowych (oskrzeli) i stwierdzić, czy jest to zwężenie odwracalne (ulegające poprawie pod wpływem leków rozkurczających oskrzela), czy też nieodwracalne, czyli takie które nie ulega poprawie pod wpływem leków rozkurczających. Nieodwracalna obturacja oskrzeli jest najważniejszą cechą POChP.
Niewielka obturacja oskrzeli jest początkowo odczuwalna jedynie podczas szybszego i głębszego oddychania, towarzyszącego np. wysiłkowi. Dodatkowo wysiłek nasila rozdęcie płuc. W miarę postępu choroby zmiany stają się na tyle zaawansowane, że objawy występują również w spoczynku. W końcu choroba może doprowadzić do niewydolności oddechowej i śmierci.
leczenie
Najskuteczniejszą metodą na zatrzymanie postępu POChP jest zaprzestanie palenia tytoniu. Dotychczas przeprowadzone badania naukowe nie dostarczyły mocnych dowodów naukowych na to, że stosowane obecnie leki zmieniają istotnie tempo pogarszania się czynności płuc, czyli postępu choroby. Niemniej jednak poprawiają one jakość życia chorych, łagodzą objawy POChP i zmniejszają częstość jej zaostrzeń.
źródło: http://pochp.mp.pl/
więcej informacji: http://pochp.mp.pl/